Sinds e-facturatie is gelinkt aan fiscaal beleid, met name BTW, ben ik steeds meer geboeid door fiscaal beleid en de vraagstukken die zich op dit terrein afspelen. Vandaag betreft het een IMF working paper geschreven door Rita de la Feria en Artur Swistak ‘Designing a Progressive VAT’. In hun working paper doen zij aanbevelingen hoe naar een progressief BTW stelsel te bewegen.
Een globaal fenomeen
BTW is een globaal fenomeen en is inmiddels toegepast in 170 landen. Toch is BTW niet onomstreden, de inherente regressiviteit die er aan vast kleeft betekent dat huishoudens met een kleine portemonnee hetzelfde aan BTW moeten betalen als die met een grote portemonnee.
Als gevolg van een regressief BTW stelsel zijn huishoudens met een kleiner budget relatief veel geld kwijt aan het betalen van BTW. Een effect dat in welvaartsstaten kan worden uitgelegd als ongewenst.
Daarnaast zorgt een dergelijke denivellerend effect uiteraard voor een gevoel van onrechtvaardigheid. Het vormt daarmee een risico voor de publieke legitimiteit achter deze belastingvorm.
Eerlijk en uitlegbaar
Naar mijn mening moet belasting altijd worden gezien/gevoeld als eerlijk en uitlegbaar. ‘leuker kunnen we het niet maken, maar wel kunnen we het uitleggen als eerlijk van opzet.’
Oftewel, in het kader van uitlegbaarheid, moet het adresseren van regressiviteit wel een randvoorwaarde zijn bij toekomstig BTW beleid. Ook in het kader van de Digitale Transformatie: VAT in the Digital Age.
Immers, het uitgangspunt bij iedere vorm van digitale transformatie moet zijn dat een bepaalde situatie als geheel moet verbeteren. Digitalisering is slechts een enabler om de betreffende situatie te verbeteren. Het doel is namelijk NIET om bestaande processen kritiekloos en klakkeloos om te zetten in een ‘digitale kopie’.
Hoe de regressiviteit van BTW te adresseren
De scope van het paper en de propositie van de onderzoekers is niet gericht op het ingrijpend veranderen van de bestaande inkomstenbelasting. Laat staan het op de schop doen van het gehele belastingstelsel. In plaats daarvan is de propositie ontwikkeld om een specifiek vraagstuk te adresseren:
Hoe kan de inherente regressiviteit van BTW effectief worden geadresseerd zonder de efficiëntie te compromitteren? En hoe kan tegelijkertijd politiek verzet als gevolg van voorstellen voor grote belastinghervormingen worden voorkomen.
Het antwoord van de onderzoekers op bovenstaande vraag ligt globaal gezien in het handig gebruik maken van nieuwe digitale belasting technologieën; waarbij e-facturatie in dit geval is aangemerkt als een potentieel fiscaal instrument.
Bijdragen aan rechtvaardigheid
Belangrijkste uitkomst van de voorgestelde oplossing is dat het bijdraagt aan de rechtvaardigheid. Immers, door real-time compensaties over te boeken aan rechthebbenden zorg je voor het direct reduceren van ongelijkheid.
De onmiddellijke compensatie op het moment van BTW betaling zorgt bovendien voor directe beschikbaarheid van besteedbaar compensatiegeld. Op deze manier is een oplossing geboden aan een fenomeen dat zich laat omschrijven als ‘time disparity’. Ofwel, het tijdsverschil tussen het betalen van BTW en het compenseren.
“Naar mijn mening moet belasting altijd worden gezien/gevoeld als eerlijk en uitlegbaar. ‘leuker kunnen we het niet maken, maar wel kunnen we het uitleggen als eerlijk van opzet.’”
Voordelen van een progressief BTW stelsel
Naast de winst in termen van gelijkwaardigheid kan het voorstel voor een progressief BTW stelsel zorgen voor een toename van het ophalen BTW gelden ten opzichte van het traditionele- of moderne BTW stelsel. In het tweede geval zal dit zich meer beperken tot lagere administratiekosten door automatiseren.
Bovendien zorgt het direct compenseren van BTW voor het redundant maken van andere vormen van zichtbare compensatie. Deze zichtbare vormen van compensatie via toeslagen, kortingen of andere nivellerende maatregelen bevestigen burgers in een afhankelijkheid stigma. Los nog van alle administratieve lasten, complexiteiten en de bijbehorende risico’s die hier aan vast kleven.
Ten slotte zal het voorstel voor een progressief BTW stelsel significante winst opleveren in termen van efficiëntie en qua politieke economie. Dit komt doordat er een balans is gebracht tussen de juridische grondslag en de feitelijke uitvoering ervan. Een progressief BTW stelsel is namelijk een breed opgezet, enkel BTW tarief, met een real-time compensatiemechanisme voor huishoudens met een laag inkomen.
Resultaat van het voorstel voor een progressief BTW stelsel is dat hiermee een einde komt aan politieke discussies. Dit zijn vaak discussies geïnitieerd door belangenorganisaties die voor hun specifieke achterban lobbyen. Immers, de gezinnen met lagere inkomens zijn via het progressief BTW stelsel reeds geholpen. De discussie met het maatschappelijk veld zal daardoor verschuiven naar het ijken en herijken van de grenzen tussen de staffel(s). Oftewel, het bepalen wanneer burgers in aanmerking komen voor een (bepaalde hoogte van) compensatie.
Bovendien benoemen de onderzoekers een aantal neveneffecten. Zoals het verbeteren van de naleving van BTW toepassing. Dit is voor het grootste gedeelte van de productieketen niet lastig, immers, doordat BTW toepassing grotendeels door zelfhandhaving is geregeld. Echter, zoals algemeen bekend ligt de belangrijkste uitdaging van het naleving van BTW toepassing aan de kant van business-to-consumer transacties, het laatste stukje van de productieketen.
Zelfhandhaving aan het einde van de productieketen
Door consumenten nu actief te laten vragen om een (e-)factuur, zodat ze in aanmerking komen voor directe BTW compensatie, wordt het principe van zelfhandhaving daarmee ook doorgetrokken tot aan het einde van de productieketen. Immers, het vragen om deze e-factuur en daarmee registratie van BTW, wordt voor consumenten met een kleine portemonnee een noodzaak willen ze profiteren van de compensatie waar ze recht op hebben.